Soft law w regulacji rynku finansowego w Polsce: rekomendacje, wytyczne i lista ostrzeżeń publicznych KNF

W pracy przedstawiono rewolucyjne podejście do tworzenia, rozumienia i stosowania krajowego prawa rynku finansowego, zgodne z nowym paradygmatem regulacyjnym opartym na wzajemnej zależności prawa „twardego" i „miękkiego". W konsekwencji tego w pracy soft law ujmowane jest jako źródło prawa rynku finansowego, które określa hierarchiczne relacje pomiędzy różnymi aktami prawnymi i zasady obowiązujące w przypadku konfliktu stosowania tych aktów.

Zamiarem autorki tej pracy było wykazanie istnienia nowej filozofii prawa rynku finansowego, w ramach której regulowanie rynku finansowego przede wszystkim opiera się na soft law. Jest to istotne nowum zarówno w aspekcie teoretycznoprawnym, jak i praktycznym, jako że do tej pory nie pojawiła się na rynku wydawniczym publikacja naukowa obejmująca kompleksową analizę prawa rynku finansowego ze szczególnym uwzględnieniem soft law, również pod kątem zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej nadzoru finansowego za działanie (zaniechanie) związane z wydawaniem tego rodzajów aktów.

W prawie rynku finansowego powstała tendencja do tworzenia różnych aktów prawa miękkiego. Adresaci tych aktów powinni mieć dostęp do sądów, aby móc reagować na zmiany nimi wywołane zwłaszcza, że tego rodzaju akty mają coraz większe znaczenie praktyczne. Rzeczywista nazwa i forma aktu prawnego nie rozstrzygają o tym, czy jego zgodność z prawem może zostać poddana kontroli, o czym już w 1989 r. przesądził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Najważniejsze znaczenie w tym względzie ma treść aktu. Co więcej, akt prawny, który w świetle rządzącej nim logiki, kontekstu, celu i po części także języka (w szczególności posługiwanie się imperatywami) można racjonalnie uznać za określający reguły zachowania, powinien podlegać kontroli sądowej, niezależnie od faktu, że jest to niejako ukryte pod postacią zbioru „zasad" w treści soft law. Zwłaszcza że normy postępowania wpisują się w pojęcie prawa rynku finansowego.

Jednocześnie zaznaczyć wypada, że jest to pierwsza praca, w której dokładnie omówiono rekomendacje, wytyczne i listę ostrzeżeń publicznych KNF, dzięki którym możliwe jest skuteczne i efektywne realizowanie celów nadzorczych. Po raz pierwszy też zbadane i wykazane zostało, że Komisja Nadzoru Finansowego należy do organów władzy publicznej w rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 417 ust. 1 KC. Zakresem pojęcia „działania władzy publicznej" objęte są wszelkie formy wykonywania przez nią zadań publicznych, nawet tych, które są pozbawione elementu władczego wpływania na sytuację prawną jednostki. Wyposażenie organu nadzoru w kompetencje o charakterze miękkim, nienależących do środków stricte nadzorczych, dla stosowania których nie przewidziano w ustawie nakazowego trybu wdrożenia w określonym stanie faktycznym (pozostawiając to kwestii uznania), nie przesądza więc o wyłączeniu jego odpowiedzialności odszkodowawczej. To cel nadzorowania rynku determinuje zakres tej odpowiedzialności, co zostało szczegółowo wyjaśnione właśnie w tej pracy.